Jak wypadają Pracownicze Plany Kapitałowe po 5 latach funkcjonowania

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to system wprowadzony dla pracowników w celu oszczędzania i realizowany we współpracy z pracodawcami. Warto przypomnieć, że możliwość oszczędzania w ramach programu została wprowadzona w 2019 r. Oszczędności osób zatrudnionych powstają w efekcie wpłat zarówno pracowników, jak i pracodawców. Automatycznie zapisywane są do nich ci między 18 a 54 rokiem życia, a pracownicy starsi samodzielnie składają wniosek o przystąpieniu do programu. Jeśli osoba mająca mniej niż 55 lat nie zadeklaruje rezygnacji z wpłat, zostanie automatycznie zapisana do PPK. Każdy natomiast może zrezygnować z uczestnictwa w PPK.

Kwoty podstawowe są wpłacane przez pracowników i pracodawców w wysokości odpowiednio 2 proc. i 1,5 proc. wynagrodzenia (dodatkowo pracownik może wpłacać dobrowolnie do 2,0 proc. a pracodawca do 2,5 proc.). Oprócz tego państwo dopłaca rocznie 240 zł i 250 zł jako tzw. wpłatę powitalną. Bez względu na to, jaka instytucja finansowa zostanie wybrana do prowadzenia PPK, środki są gromadzone w ramach funduszy zdefiniowanej daty (FZD). Każda z instytucji, oferująca zarządzanie PPK, powinna mieć w ofercie możliwość lokowania środków w co najmniej 9 funduszach dla pięcioletnich przedziałów rocznikowych. Zdefiniowana data FZD to rok, w którym 60 lat osiągną osoby urodzone w roku stanowiącym środek przedziału roczników, dla których fundusz jest przeznaczony. Każdy pracownik jest automatycznie przypisany do określonego funduszu zdefiniowanej daty, w zależności od daty urodzenia. Za uruchomienie PPK odpowiedzialny był Polski Fundusz Rozwoju (PFR).

Cztery etapy a w zasadzie można mówić o trzech

Pierwsze firmy przystępowały do PPK w lipcu 2019 r. i był to tzw. I etap, który objął około 4100 pracodawców i ich ponad 3 mln pracowników. Były to jedynie przedsiębiorstwa, które zatrudniały powyżej 250 osób. Wyznaczono także terminy na podpisanie umów – na zarządzanie najpóźniej do 25 października 2019 r. – i na prowadzenie PPK do 12 listopada 2019 r. Dane pokazują, że w 2019 r. liczba rachunków PPK przekroczyła 1 mln.

Robert Zapotoczny, prezes PFR Portal PPK, podsumowując 5 lat funkcjonowania programu mówił m.in.: „Już na samym początku miał on pod górkę, ponieważ chwilę po wdrożeniu wybuchła pandemia COVID-19, na którą momentalnie zareagowały światowe rynki. Żeby odpowiedzieć na zmieniającą się sytuacją przedsiębiorców podjęliśmy decyzję o przesunięciu wdrożenia II etapu i zrównania go z III etapem wprowadzania PPK”. W styczniu 2020 r. ruszył bowiem tzw. II etap, chodziło w nim o firmy, zatrudniające co najmniej 50 osób, a było ich 20 tys., a pracowało w nich 2 mln osób. Z powodu wybuchu pandemii zmieniono jednak terminy na zawarcie umowy o zarządzanie PPK i na zawarcie umowy o prowadzeniu programu. Zrównano je z przyjętym harmonogramem dla tzw. III etapu, który ruszył w lipcu 2020 r., czyli był przeznaczony dla przedsiębiorstw zatrudniających od 20 do 50 osób (58 tys. przedsiębiorstw zatrudniających 1,7 mln osób). Rok 2020 zakończył się liczbą rachunków na poziomie prawie 1,7 mln. Kolejny, IV etap, obejmujący pozostałe firmy, czyli te najmniejsze (830 tys. firm i 5,7 mln pracowników), wystartował 1 stycznia 2021 r. Na koniec tego roku liczba rachunków PPK wzrosła do prawie 2,5 mln.

Wyraźną różnicę w liczbie rachunków można zauważyć w 2023 r. W programie PPK obowiązuje tzw. autozapis i co 4 lata ma obowiązek zapisać do programu pracowników, dla których wcześniej nie zawarł umowy o prowadzenie PPK. Jeśli osoba zatrudniona nie złoży deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, powinna zostać zapisana do programu automatycznie. Potem może oczywiście z tego zrezygnować. W wyniku tego w programie pojawiło się ponad 700 tys. nowych uczestników. Z danych wynika, że po pierwszym tzw. autozapisie liczba rachunków zbliżyła się do 4 mln.

5 lat później

Na koniec lutego 2024 r. liczba uczestników programu PPK przekracza 3,4 mln, a wartość aktywów netto przekracza 23,5 mld zł. Prawie 322 tys. przedsiębiorców zawarło umowy o zarządzanie PPK, a tym zajmuje się 17 instytucji finansowych (średni koszt prowadzenia PPK sięga 0,331 proc.), a średnie opłaty za zarządzanie wraz z innymi kosztami administracyjnymi lub operacyjnymi oraz kosztami transakcji wynoszą 1,11 proc. inwestycji rocznie. Z danych wynika, że 52 proc. (12,25 mld zł) są to wpłaty pracowników, reszta to wpłaty pochodzące od pracodawców i dopłaty państwa.

Aktualna partycypacja w programie wynosi 46,43 proc. Najwięcej uczestników PPK pracuje w firmach zatrudniających poniżej 10 osób. Biorąc natomiast pod uwagę etapy, to zdecydowanie na pierwszym miejscu są największe firmy (powyżej 250 pracowników). Średnia wieku uczestników PPK wynosi 39 lat, a największą grupę (ponad 71,5 proc.) stanowią osoby między 30 a 54 rokiem życia; 20,9 proc. – 18–29 lat; 7,56 proc. – powyżej 55 lat.

Jako przykład PFR Portal PPK wylicza, że na rachunku pracownika – zarabiającego 5300 zł od grudnia 2019 r. – znajduje się średnio od 11 634 zł do 13 234 zł (od 124 proc. do 155 proc. więcej niż sam wpłacił do PPK). W 2020 r. wynosił on od 84 do 101 proc., w 2021 r. – od 97 do 131 proc., a w 2022 r. – między 89 a 99 proc.

Zapotoczny dodaje też, że „nie ma żadnych planów dotyczących modyfikacji programu. Realizowany jest on na dotychczasowych zasadach, a naszym celem jest, by jak najwięcej Polaków miało oszczędności, bo perspektywa emerytalna nie jest najlepsza”.